جمعه ۷ اردیبهشت ۱۴۰۳
۰ نظر
۶۸۲ بازدید
تعریف آبیاری و منابع تأمین آب برای آبیاری
تعریف آبیاری و منابع تأمین آب برای آبیاری:
آبیاری از نظر علمی تعابیر مختلفی دارد اما به معنای واقعی کلمه ، پخش آب روی زمین جهت نفوذ در خاک برای استفاده گیاه و تولید محصول می‌باشد.هر چند فقط 15 درصد از زمین های کشاورزی دنیا تحت آبیاری قرار دارند و 85 درصد بقیه به صورت دیم و بدون آبیاری مورد استفاده قرار می‌گیرند اما نیمی از تولیدات کشاورزی و غذای مردم جهان از همین زمینهای آبی حاصل می‌شود. که این خود نشان دهنده اهمیت و نقش آبیاری در بخش کشاورزی است .
منابع تأمین آب :
1- نزولات آسمانی شامل برف و باران.
2- آبهای سطحی شامل رودخانه‌ها - سدها - مخازن آب - دریا - برکه‌های آب شیرین – یخچالها.
3- آبهای زیرزمینی شامل چاه-قنات–چشمه.
معیارهای انتخاب روشهای مناسب آبیاری :
در یک پروژه آبیاری اتخاذ روش آبیاری مناسب نقش اصلی در موفقیت آن پروژه را داشته که البته اساسی‌ترین عوامل موثر درانتخاب روشهای آبیاری به شرح زیرمی باشند :
نوع محصول مورد نظر برای شت – وضعیت زمین از لحاط مقدار زاویه با سطح افقی - بافت خاک - آماده کردن زمین - اندازه مزارع - شوری خاک - زهکشی - آب قابل دسترس - کیفیت آب - انرژی قابل دسترس - تناوب زراعی و عملیات زراعی - کیفیت و میزان محصولات - وضعیت آب و هوایی - هزینه آب - مسائل فرهنگی و اجتماعی .
انواع روش های آبیاری :
1- آبیاری سطحی
آب از نهر آبیاری یا لوله دریچه دار در سطح خاک جریان یافته و با نفوذ تدریجی در خاک در اختیار ریشه گیاه قرار میگیرد. آبیاری سطحی به سه روش آبیاری کرتی - آبیاری نواری و آبیاری شیاری انجام می‌شود.
2 - آبیاری تحت فشار
بطورکلی سیستمهای آبیاری تحت فشار به روشهایی گفته می‌شود که آب را توسط لوله و تحت فشاری بیش از فشار اتمسفر درسطح مزرعه توزیع می‌کنند. آبیاری تحت فشار به دو روشآبیاری بارانیو آبیاری موضعی انجام می‌شود.روش آبیاری موضعی خود به دو دستهآبیاری قطره‌ای و خطیانجام میگیرد
3 - آبیاری زیرزمینی
در این روش ، آبیاری ، رطوبت لازم برای محیط ریشه گیاه توسط کنترل سطح ایستابی است. برای این منظور لازم است که یک لایه غیر قابل نفوذ در عمق مناسب از سطح خاک وجود داشته باشد تا بتوان سطح ایستایی را کنترل نمود.
از مهمترین مشخصه‌های این روش مرطوب نشدن سطح خاک می‌باشد بطوریکه معمولا برای تامین آب در محیط ریشه سطح ایستابی به حدی بالا آورده می‌شود که رطوبت بتواند با استفاده از خاصیت موئینگی به محیط ریشه برسد.
انواع روش آبیاری تحت فشار :
آبیاری تحت فشار به دو روشآبیاری بارانی و آبیاری موضعی انجام می‌شود.
روش آبیاری موضعی :
روش آبیاری موضعی به دو دسته آبیاری قطره‌ای و خطی انجام میگیرد. که این دو روش به مقدار زیادی صرفه جویی در مصرف آب خواهد داشت.
آبیاری قطره ای :
تعریف سیستم آبیاری قطره ای: دراین سیستم آب بوسیله پمپ از منبع بداخل شبکه پمپ شده وضمن عبور از سیلکون ( فیلتر گردایی ) شن ومواد خارجی آن ته نشین می گردد. دراین روش آب با فشاری بیش ازیک اتمسفر از منبع تامحل مصرف انتقال می یابد.
آب بصورت قطرات مجزا و پیوسته ویا بصورت اسپری ریز با فشار کم از طریق قطره چکان درطول خط انتقال آب قرار دارند . آبیاری قطره ای روش موثری درتحویل آب مورد نیاز گیاه درمحدوده توسعه ریشه بداخل خاک است واین امکان را بوجود می آورد که عمل آبیاری تاحد رفع نیاز آبی گیاه انجام می‌شود .
بنابراین دراین روش به میزان زیادی ازاتلاف آب بصورت نفوذ عمقی، ایجاد روان آب سطحی وتبخیر درمقایسه با روشهای سنتی وبارانی کاسته می شود.
سیستمهای مختلف آبیاری قطره ای
1. سیستم آبیاری قطره ای قطره چکان درخط 2. سیستم آبیاری زیرزمینی بالوله‌های تراوا 3.سیستم آبیاری بابلر 4. سیستم آبیاری قطره ای نواری5. آبیاری قطره ای ثقلی
تعریف آبیاری بارانی:
آبیاری بارانی روشی است که درآن آب آبیاری را با سرعتی مساوی و یا کمتر از نفوذ پذیری خاک به صورت باران برسطح زمین پخش می نماید. بطورکلی آبیاری به روش بارانی را دراغلب شرایط مانند مناطق شیبدار بیشتر خاکهای سبک، متوسط وشرایطی که آبیاری به طریق ثقلی امکان پذیر نیست قابل اجرا می باشد.
مزایای آبیاری بارانی :
1- امکان استفاده در زمنیهای پر شیب.
2- توزیع یکنواخت آب آبیاری در تمام نقاط مزرعه.
3- کمک به رشد بهتر گیاهان با لطیف کردن محیط اطراف گیاهان.
معایب آبیاری بارانی :
1- سموم آفت کش و قارچ کش را از روی برگها می‌شوید.
2- تاثیر نامطلوب باد در توزیع یکنواخت آب در این نوع از آبیاری.
3- هزینه سرمایه گذاری اولیه نسبتا زیاد.
انواع روشهای آبیاری بارانی :
روشهای آبیاری بارانی براساس نوع حرکت بال آبیاری به چهار دسته تقسیم می‌شوند: سیستمهای آبیاری بارانی ثابت،سیستمهای بارانی نیمه ثابت ، آبیاری بارانی با جابجایی متناوب ، آبیاری بارانی با جابجایی مداوم.
1 - آبیاری بارانی ثابت:
در این روش ، به تعداد کافی بال آبیاری و آبپاش وجود دارد بطوریکه احتیاجی به جابجایی بالهای آبیاری و آبپاشها در طول فصل زراعی نمی‌باشد.در سیستمهای ثابت ممکن است بالهای آبیاری به صورت ثابت در زیر زمین کار گذاشته شود یا این بالها در ابتدای فصل رشد روی زمین چیده شود و در انتهای فصل رشد جمع شوند.
2 - آبیاری بارانی نیمه ثابت :
در این روش بالهای آبیاری زیرزمین قرار می‌گیرند و پس از هر آبیاری فقط آبپاشها برروی بال آبیاری جابجا می‌شوند. این کار توسط شیرهای خودکاری که روی بالهای آبیاری نصب شده صورت میگیرد.
3 - آبیاری بارانی با جابجایی متناوب :
در این روش ، بال آبیاری در حالیکه آب پاشها روی بال آبیاری ثابت می‌باشند، پس از انجام هر آبیاری جابجا شده و به محل استقرار بعدی منتقل می‌شوند.پس از هر آبیاری ، بال آبیاری از لوله اصلی جدا شده و به محل بعدی منتقل می‌شود.
براساس روش انتقال بال آبیاری سیستمهای آبیاری بارانی با جابجایی متناوب به سه دسته تقسیم می‌شوند:
الف : سیستم آبیاری بارانی جابجایی با دست : در این روش ، لوله‌های اصلی در طول فصل آبیاری ثابت بوده ولی بالهای آبیاری پس از هر آبیاری به همراه آب پاشهای نصب شده روی آنها توسط دست جابجا می‌شوند.
ب : سیستم آبیاری بارانی قطره‌ای کوچک:
در این روش ، بال آبیاری شامل لوله‌هایی است که به دور قرقره‌ای پیچیده شده و در فواصل معینی روی لوله اصلی نصب می‌شود.در انتهای هریک از لوله‌ها،آبپاشها توسط ارابه کوچک وصل شده‌اند، این آبپاشها درابتدای آبیاری به انتهای زمین کشیده می‌شوند بطوریکه در این زمان قرقره کاملا باز شده است.
ج : آبیاری بارانی آبفشان غلتان:
این نوع سیستم شبیه سیستم آبیاری بارانی جابجایی با دست است با این تفاوت که مجموعه یک بال آبیاری روی چرخهای فلزی سوار شده و کل این مجموعه دارای یک موتور بنزینی است.
4 - سیستم آبیاری بارانی با جابجایی مداوم :
در این روش بال آبیاری در موقع عمل آبیاری دارای یک حرکت مداوم و پیوسته است. این سیستم آبیاری شامل سه دسته :
الف- سیستم آبیاری بارانی آبفشان دوار:
در این روش ، بال آبیاری شامل یک سازه بزرگ فلزی است که توسط برجکهایی در ارتفاع بلندتر از گیاه قرارگرفته و حول نقطه مرکزی که در همان نقطه اتصال بال به لوله اصلی است دوران می‌کند.با توجه به نوع حرکت دورانی بال آبیاری ، آبیاری مزارع به صورت دایره‌ای شکل صورت میگیرد.
ب -آبفشان خطی:
از لحاظ شکل ظاهری شبیه سیستم آبیاری بارانی آبفشان دوار است با این تفاوت که در این روش،خط لوله اصلی در کنار زمین قرار گرفته و بال آبیاری در کنار آن حرکت رفت و برگشتی دارد.
ج - آبفشان قرقره‌ای است:
در این روش بال آبیاری شامل یک لوله است که از یک طرف به دور یک قرقره بزرگ پیچیده شده و از طرف دیگر به ارابه بزرگی که آبپاش روی آن قرار گرفته متصل می‌شود. برای شروع آبیاری ، معمولا قرقره و ارابه را به کنار زمین و جایی که شیر آب از لوله اصلی وجود دارد منتقل کرده و پس از اتصال قرقره به شیر آب،ارابه را توسط تراکتور کشیده و به انتهای زمین انتقال می‌دهند.
در این حالت لوله از دور قرقره باز می‌شود. با برقرار شدن جریان لوله توسط موتور ، شیلنگ به دور قرقره جمع می‌شود و ارابه رابه طرف قرقره می‌کشد با حرکت ارابه از انتهای زمین به طرف قرقره ، آبیاری یک نوار کامل از عرض زمین انجام میگیرد.
آشنایی با سیستم آبرسانی وآبیاری پلی پروپیلن :
با ورود صنایع پلیمری درعرصه کشاورزی تحولات چشمگیری درزمینه آبرسانی وآبیاری وآبیاری تحت فشار به وجود آمد.تا جائیکه میزان اتلاف آب به حداقل میزان خود درطول تاریخ رسیده و ازاینرو امروزه سیستم سنتی انتقال آب توسط نهر وکانال منسوخ گشته و جای خود را به سیستم آبرسانی وآبیاری با استفاده از لوله واتصالات پلی پروپیلن ( پیچی ) داده است.
لوله واتصالات پلی پروپیلن علاوه در کشاورزی درانتقال آب وآبرسانی شهری نیز مورد استفاده قرار میگیرد.
اتصالات پلی پروپلین ( پیچی )
1- بدنه 2- سرپیچ 3- اسپلیت رینگ 4- وشینگ 5- اورینگ .
ملزومات آبیاری قطره ای:
ملزومات آبیاری قطره ای عبارتند از :
منبع آبی 2- موتورپمپ 3- سیکلون ، فیلترشن 4- تانک کود 5- مرکز کنترل6- فیلترتوری7- لوله اصلی8- لوله آبرسانی 9- لوله‌های جانبی یا لوله‌های فرعی 10- قطره چکان.
انواع قطره چکا نها :
1 - قطره چکان با مجرای طولانی
این نوع قطره چکان در مسیر لوله فرعی قرارگرفته و آب از دهانه ورودی وارد قطره چکان شده و پس از طی مسیر مارپیچ طولانی از دهانه خروجی خارج می‌گردد. عیب عمده این قطره چکان احتمال مسدود شدن مسیر دراثر رسوبات نمکی و یا ذرات جامد معلق در آب می‌باشد. این قطره چکان قابل تعمیر نبوده و دراثر انسداد مجرا باید با آب اسید شسته و یا تعویض شود.
2 - قطره چکان صفحه‌ای
این قطره چکان از چند صفحه منطبق بر هم تشکیل شده بطوریکه هر صفحه دارای دیواره عرضی عمودی بر صفحات است. آب در مسیر خود این دیواره‌های عرضی را دور زده و از سوراخ انتهایی به صورت قطره خارج می‌شود.مجموعه این صفحات روی هم قرار گرفته و به قطره چکان شکل صندوقی کوچکی می‌دهد.
3 - قطره چکان چند دهانه‌ای.
برای آبیاری درختان در باغهای میوه اجبارا از قطره چکانهایی که با فشارزیادتر و با چند دهانه خروجی آب را به پای درخت برسانند استفاده می‌شود. به هر یک از دهانه‌ها لوله باریکی وصل شده و آب را تا فاصله چند متری منتقل می‌نماید. بدین ترتیب با یک یا دو قطره چکان می‌توان نسبت به آبیاری یک درخت اقدام نمود. تعداد این خروجی‌ها از 5-1 متغیر است.
.jpg)
.jpg)